7.2. Αναλογικό και ψηφιακό μοντάζ
Στην εποχή του φιλμ, οι μοντέρ έπρεπε να κόψουν τα τμήματα των πλάνων που χρειάζονταν και να τα κολλήσουν το ένα μετά το άλλο, προβάλλοντας τα σε μια μικρή οθόνη καρέ-καρέ.
Μετά ένωναν τις σκηνές τη μία με την άλλη, τυλίγοντας τις πράξεις σε μπομπίνες. Δεν είχαν την πολυτέλεια να φτιάχνουν πολλές κόπιες για να μοντάρουν διαφορετικές βερσιόν. Το cut έπρεπε να είναι αποφασιστικό.
Με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας και των υπολογιστών, σήμερα μπορούμε να χρησιμοποιούμε προγράμματα μοντάζ για να φορτώσουμε το υλικό, δηλαδή όλα τα αρχεία των βίντεο που τραβήξαμε.
Η μουβιόλα ήταν ο αναλογικός τρόπος να μονταριστούν οι ταινίες, με το φιλμ που περιείχε πλάνα και σκηνές να τυλίγεται σε μπομπίνες.
Το timeline ενός προγράμματος μοντάζ είναι ο χώρος που ενώνουμε τα πλάνα μας, τα οποία μπορούμε να τοποθετήσουμε σε διαφορετικά tracks, όπως και τους ήχους που τα συνοδεύουν.
7.3. Διαδικασία μοντάζ
Το πρώτο βήμα είναι να ταξινομήσουμε το υλικό μας ανάλογα με τις σκηνές, τοποθετώντας το σε ξεχωριστά folders ή bins.
Μετά θα πρέπει να συγχρονίσουμε τα πλάνα όπου έχει γραφτεί ξεχωριστά ο ήχος, έχοντας για οδηγό την κλακέτα.
Βλέπουμε κάθε λήψη και επιλέγουμε το ωφέλιμο κομμάτι, δηλαδή τη διάρκεια που μας ενδιαφέρει να κρατήσουμε.
Την κατεβάζουμε στο timeline, και κάνουμε το ίδιο και για τα υπόλοιπα κομμάτια της σκηνής που μοντάρουμε.
Έχοντας βάλει στη σειρά την ίδια δράση σε διαφορετικές λήψεις, κάνουμε ξεσκαρτάρισμα διαλέγοντας την καλύτερη, μια απόφαση που δεν είναι πάντα εύκολη.
Τοποθετούμε τα κομμάτια που κρατήσαμε στη χρονολογική σειρά τους, κόβοντας πάνω στην κίνηση ή στο βλέμμα.
Φροντίζουμε να υπάρχει εναλλαγή στα μεγέθη των κάδρων και τις γωνίες λήψης, προκειμένου να δένουν αρμονικά τα πλάνα μεταξύ τους.
Υπάρχει πάντα βέβαια και η επιλογή του jump cut, του απότομου δηλαδή κοψίματος που γίνεται επίτηδες για να δώσει έμφαση σε κάτι ιδιαίτερα σημαντικό.
7.4. Τεχνικές μοντάζ
Πέρα από το cut, ένας άλλος τρόπος να μοντάρουμε τα πλάνα μεταξύ τους είναι το dissolve, δηλαδή το να σβήσει το ένα πλάνο μέσα στο άλλο.
Εναλλακτικά, μπορούμε να κάνουμε fade σβήνοντας το πλάνο σε μαύρο. Ή ανάβοντας το, που συνήθως το χρησιμοποιούμε για το άνοιγμα και κλείσιμο της ταινίας.
Μοντάροντας την εικόνα, έχουμε τη δυνατότητα να βλέπουμε έναν χαρακτήρα ενώ ακούμε κάποιον άλλο να μιλάει OFF.
Καθώς τα πλάνα μπαίνουν στη σειρά και αποκτούν συνοχή, σιγά-σιγά βελτιώνουμε τις ενώσεις μεταξύ τους (trimming), προσθέτοντας και αφαιρώντας λίγα καρέ μέχρι να έχει καλή ροή το μοντάζ μας.
Κάποιες φορές πρέπει να πάρουμε τη δύσκολη απόφαση να αποχωριστούμε μία αγαπημένη στιγμή ή ατάκα, που όμως δεν εξυπηρετεί την εξέλιξη της ιστορίας.
Κόβοντας πάνω στην κίνηση, τα cut στο μοντάζ δένουν καλύτερα τα πλάνα μεταξύ τους.
7.5. Τελική επεξεργασία ήχου και εικόνας
Το μοντάζ ήχου περιλαμβάνει ηχητικά εφέ και ατμόσφαιρες χώρων, καθώς και μουσική, που συχνά χρησιμοποιούμε για να δώσουμε στην ταινία τον ρυθμό και τον τόνο που θέλουμε.
Χαμηλώνοντας και αυξάνοντας την ένταση των κομματιών που απαρτίζουν την ηχητική μπάντα της ταινίας κάνουμε μιξάζ για να ακούγονται καθαρά οι διάλογοι και να μην είναι υπερβολικά χαμηλή η τελική μίξη, δυσκολεύοντας όσους δουν την ταινία να την ακούσουν.
Για να ολοκληρώσουμε την ταινία μας, κάνουμε την χρωματική επεξεργασία της τελικής εικόνας, που ονομάζεται color grading. Το πρώτο βήμα είναι να διορθώσουμε τα πλάνα που έχουν βγει υπερφωτισμένα ή υποφωτισμένα, ρυθμίζοντας τη φωτεινότητα και το κοντράστ τους έτσι ώστε να ταιριάζουν το ένα με το άλλο.
Στη συνέχεια μπορούμε να κάνουμε το πλάνο μας πιο ζεστό ή πιο ψυχρό, καθώς και να αλλάξουμε τις σχέσεις των τριών βασικών χρωμάτων, δηλαδή του κόκκινου, του πράσινου και του μπλε (RGB).
Χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του προγράμματος μοντάζ μπορούμε να επηρεάσουμε ξεχωριστά τα σκιερά και τα φωτεινά μέρη της εικόνας (shadows & highlights), αλλάζοντας έτσι το κοντράστ και τις δυναμικές των χρωμάτων για να κάνουμε την αισθητική της εικόνας μας πιο κινηματογραφική.
Προσθέτουμε τους τίτλους αρχής και τέλους, και η ταινία μας είναι έτοιμη για να τη μοιραστούμε με το κοινό. [εικ. 26]
Ένας από τους τρόπους color grading είναι η ξεχωριστή ρύθμιση των σκιερών, μεσαίων και φωτεινών στοιχείων της εικόνας μας.
7.6. Συμπληρωματικές συμβουλές (tips)
Μπορείτε να ξεκινήσετε χρησιμοποιώντας απλά και δωρεάν προγράμματα μοντάζ, όπως τα:
OpenShot (Windows, Mac, Linux)
ShotCut (Windows, Mac, Linux)
Apple iMovie (Mac only)
Για προχωρημένους χρήστες, προτείνεται το DaVinci Resolve (Windows, Mac, Linux), που θεωρείται κορυφαίο ειδικά για το color grading. Η βασική του εκδοχή είναι δωρεάν.
Πριν κατεβάσετε και εγκαταστήσετε κάποιο πρόγραμμα, σιγουρευτείτε ότι ο υπολογιστής σας έχει τις ελάχιστες προδιαγραφές για να το αντέξει.
Αν δεν έχετε αρκετά ισχυρό επεξεργαστή, αρκετή μνήμη ή κάρτα γραφικών υψηλών απαιτήσεων, μπορείτε να δοκιμάσετε το Movie Maker Online, που δεν απαιτεί εγκατάσταση και δεν έχει πολλές δυνατότητες για προχωρημένους χρήστες. Εξαρτάται ωστόσο από τη σύνδεση που έχετε στο ίντερνετ, και έχει πολλές διαφημίσεις.
Αναζητείστε στο YouTube τα πολυάριθμα tutorial videos κάθε προγράμματος, προκειμένου να μάθετε πώς να τα χειρίζεστε σωστά. Οι βασικές αρχές τους είναι ίδιες, ακόμα κι όταν τα εργαλεία και τα μενού τους διαφέρουν.
Να κάνετε πάντοτε backup τα αρχεία σας και να μην ξεχνάτε να κάνετε save συχνά καθώς μοντάρετε, για να μη χαθεί το υλικό σας ή η δουλειά που έχετε κάνει στο μοντάζ.
Τοποθετήστε σε ξεχωριστά tracks τα υλικά της ηχητικής μπάντας σας, έτσι ώστε στο πρώτο να βρίσκονται οι διάλογοι, στο δεύτερο τα ηχητικά εφέ, στο τρίτο οι ατμόσφαιρες των χώρων, στο τέταρτο η μουσική, και πάει λέγοντας.
Για να μην έχετε πρόβλημα με τον ήχο σας, σε κάθε cut προσθέστε ένα μικρό fade διάρκειας λίγων καρέ, ώστε να σβήνει ο ένας ήχος μέσα στον άλλον.