ΥΛΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ
Σκηνοθεσία 1: Πλάνα και Κίνηση της Κάμερας
5.1. Κάδρα και πλάνα
Η τέχνη είναι αφαίρεση. Επιλέγοντας τι θα συμπεριλάβουμε στο παραλληλόγραμμο κάδρο μας και τι θα αφήσουμε απ’ έξω παίρνουμε αποφάσεις για το πού θέλουμε να επικεντρώσει το βλέμμα του ο θεατής, καθώς και για το ποιες οπτικές πληροφορίες είναι απαραίτητες για την εξέλιξη της ιστορίας και ποιες είναι περιττές.
Συμπυκνώνοντας τον πραγματικό χρόνο σε κινηματογραφικό επιλέγουμε τις στιγμές που ενδιαφέρουν τον θεατή, αφήνοντας έξω από την ιστορία μας όλες τις υπόλοιπες, αφού δεν εξυπηρετούν την πλοκή.
Πρέπει να ξέρουμε εκ των προτέρων τι πλάνα θα χρειαστεί να τραβήξουμε. Θα μεταδίδουν τις πληροφορίες που θέλουμε να μάθουν οι θεατές; Θα ταιριάζουν μεταξύ τους;
Τα πλάνα με τα οποία θα καλύψουμε μια σκηνή πρέπει να ταιριάζουν μεταξύ τους.
Γενικό, μεσαίο και κοντινό πλάνο.
5.2. Μεγέθη πλάνων
Τα πλάνα μπορούν να διαχωριστούν με βάση το μέγεθος τους, και συγκεκριμένα το μέγεθος του θέματος μας σε σχέση με το κάδρο.
Ένα γενικό πλάνο (Long Shot - L.S.) περιγράφει το περιβάλλον που εκτυλίσσεται η δράση και τοποθετεί τους ήρωες στον χώρο.
Στο μεσαίο πλάνο (Medium Shot - M.S.) μπορούμε να δούμε περισσότερες λεπτομέρειες, χάνοντας ωστόσο την αίσθηση του χώρου.
Το κοντινό πλάνο (Close Up – C.U.) εστιάζει στη λεπτομέρεια: ένα πρόσωπο, ένα χέρι, ένα αντικείμενο.
Το πόσο γενικό ή κοντινό θα είναι ένα πλάνο εξαρτάται από δύο παραμέτρους: την απόσταση της κάμερας από το θέμα και το αν χρησιμοποιούμε ευρυγώνιο, νορμάλ ή τηλεφακό για να τραβήξουμε το πλάνο μας.
5.3. Γωνίες λήψης και κάδρα
Η γωνία λήψης που θα επιλέξουμε παίζει σημαντικό ρόλο. Η κάμερα βρίσκεται στο ύψος των ματιών, πιο χαμηλά ή πιο ψηλά;
Μια χαμηλή γωνία (Low Angle -L/A) προσδίδει δύναμη και κύρος, ενώ το βλέμμα αφ’ υψηλού μιας χαμηλής γωνίας (High Angle -H/A) μειώνει αυτόν που παρατηρούμε.
Εξίσου σημαντικό είναι και το καδράρισμα. Θέλουμε να τοποθετήσουμε το θέμα μας στο κέντρο του κάδρου ή στις άκρες του, αφήνοντας χώρο για κάτι άλλο;
Όταν τραβάμε ένα πρόσωπο προφίλ συνήθως αφήνουμε «αέρα» μπροστά του για να δείχνει πιο ισορροπημένη η σύνθεση μας.
Μια κλασική σύνθεση είναι εκείνη που βασίζεται στην αρχή των 2/3, αναλογία που πλησιάζει τη λεγόμενη χρυσή τομή του 1:1,618.
Στα πλάνα προφίλ συνήθως αφήνουμε "αέρα" μπροστά, τοποθετώντας το πρόσωπο στην άκρη του κάδρου αντί για το κέντρο του.
Πανοραμίκ και βερτικάλ, οι πιο απλοί τρόποι να έχετε κίνηση στα πλάνα σας χωρίς να μετακινηθεί η κάμερα από τη θέση της.
5.4. Κίνηση της κάμερας
Ένα πλάνο που η κάμερα παραμένει ακίνητη ονομάζεται στατικό.
Βιδωμένη σε ένα τρίποδο, η κάμερα μπορεί να κινηθεί γύρω από έναν άξονα: αριστερά-δεξιά (πανοραμίκ), ή πάνω-κάτω (βερτικάλ).
Παίρνοντας την κάμερα στα χέρια μας, μπορούμε να κινηθούμε οπουδήποτε θέλουμε μαζί της. Υπάρχει ένα πρόβλημα ωστόσο: ακόμα και με σχετικά ευρυγώνιο φακό, όταν περπατάμε τα πλάνα μας βγαίνουν κουνημένα.
Ένας τρόπος να κάνουμε την κίνηση της κάμερας πιο ομαλή είναι να τη βάλουμε πάνω σε ρόδες που θα κυλάνε πάνω σε λεία επιφάνεια ή ράγες. Αυτό το ονομάζουμε travelling.
Για περισσότερη ελευθερία κινήσεων μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε έναν σταθεροποιητικό μηχανισμό, γυροσκοπικό ή ακόμα πιο περίπλοκο, όπως το Steadicam.
Για ακόμα πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα, μπορούμε να τοποθετήσουμε την κάμερα σε γερανό ή να χρησιμοποιήσουμε drone για εναέριες λήψεις.
5.5. Συμπληρωματικές συμβουλές (tips)
Τα πλάνα που έχουν μεταξύ τους μικρή διαφορά στο μέγεθος ή τη γωνία λήψης δεν «δένουν» τόσο καλά στο μοντάζ όσο εκείνα που διαφέρουν αισθητά.
Όταν κολλάμε την κάμερα πολύ κοντά σε ένα πρόσωπο για να τραβήξουμε ένα κοντινό πλάνο, το πρόσωπο παραμορφώνεται και δείχνει κωμικό. Για καλύτερα αισθητικά αποτελέσματα τραβήξτε τα κοντινά σας από κάποια απόσταση και με πιο «κλειστό» φακό.
Όταν τραβάτε μια ταινία με το κινητό επιλέξτε να το κρατάτε οριζόντια και όχι κάθετα (όπως θα κάνατε για ένα βίντεο στο TikTok π.χ.).
Μπορείτε να κάνετε travelling χωρίς ρόδες, χρησιμοποιώντας μια κουβέρτα που θα σέρνει κάποιος σε λείο πάτωμα, με τον/την οπερατέρ να κάθεται πάνω της.