ΥΛΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ 1: Κάμερα και Φακοί
3.1. Φωτογραφική έκθεση
Οι βασικές αρχές της φωτογραφίας είναι κοινές τόσο για τις στατικές όσο και για τις κινούμενες εικόνες.
Υπάρχουν τρεις βασικές παράμετροι που καθορίζουν τη φωτογραφική έκθεση, δηλαδή το αν η εικόνα μας θα είναι υπερφωτισμένη, υποφωτισμένη ή σωστά εκτεθειμένη.
- Η πρώτη παράμετρος είναι η ευαισθησία του αισθητήρα, που μετριέται σε ISO. Όσο πιο μικρό το νούμερο, τόσο περισσότερο φως απαιτείται για να καταγραφεί η εικόνα που θέλουμε. Όσο μεγαλώνει το ISO μπορούμε να φωτογραφίσουμε σε συνθήκες με ολοένα και πιο χαμηλό φωτισμό, ωστόσο θυσιάζουμε την ποιότητα της εικόνας μας, αφού από ένα σημείο και μετά γεμίζει με κόκκους, ή αλλιώς «θόρυβο» (noise).
Η δεύτερη παράμετρος που καθορίζει την έκθεση μιας φωτογραφίας είναι η ταχύτητα του κλείστρου (shutter speed), που εμποδίζει το φως να φτάσει στον αισθητήρα, μέχρι που πατάμε το «κλικ» για να ανοίξει. Όσο πιο πολύ χρόνο παραμένει ανοιχτό το κλείστρο τόσο λιγότερο φως απαιτείται για να εκτεθεί σωστά η εικόνα μας, κι έτσι μιλάμε για αργή και γρήγορη ταχύτητα.
Η τρίτη παράμετρος είναι το διάφραγμα του φακού, ένας μηχανισμός από μεταλλικές λεπίδες που σχηματίζουν κύκλο και αφήνουν το φως να περάσει και να κατευθυνθεί στον αισθητήρα. Το διάφραγμα μετριέται σε «stop», με το σύμβολο «f» να συνοδεύεται από ένα νούμερο που υποδηλώνει πόσο ανοιχτό ή κλειστό είναι.
Υποεκτεθειμένη (underexposed), σωστά εκτεθειμένη και υπερεκτεθειμένη (overexposed) φωτογραφία.
Το δαχτυλίδι με τα f-stops που ρυθμίζουν το διάφραγμα ενός φακού. Κάθε stop διπλασιάζει ή υποδιπλασιάζει την έκθεση.
3.2. Φακοί και εστιακή απόσταση
Κάθε φωτογραφικός φακός έχει ένα οπτικό κέντρο όπου διασταυρώνονται οι ακτίνες φωτός πριν προβληθούν ανεστραμμένες πάνω στην επιφάνεια του αισθητήρα. Όσο πιο κοντά στον αισθητήρα βρίσκεται αυτό το κέντρο, τόσο μικρότερη είναι η εστιακή απόσταση του φακού (που μετριέται σε χιλιοστά), και άρα τόσο μεγαλύτερη είναι η γωνία που σχηματίζει.
Ο ευρυγώνιος φακός έχει ανοιχτή γωνία όπως το ματάκι μιας εξώπορτας, και ο τηλεφακός έχει κλειστή γωνία, ακριβώς όπως ένα τηλεσκόπιο.
«Νορμάλ» ονομάζουμε τον φακό με εστιακή απόσταση 50mm, που δεν είναι ούτε ευρυγώνιος ούτε τηλεφακός.
Οι φακοί μεταβλητής εστιακής απόστασης λέγονται ζουμ, και ουσιαστικά αυτό που κάνουν είναι να μετατοπίζουν το οπτικό κέντρο του φακού πιο κοντά ή πιο μακριά από τον αισθητήρα, αλλάζοντας τη γωνία λήψης.
3.3. Βάθος πεδίου
Ανάλογα με το πόσο κοντά ή μακριά εστιάζει ο φακός μας, κάποια στοιχεία του κάδρου μας εμφανίζονται καθαρά (νετ) ή θολά (φλου).
Η ζώνη που εμφανίζονται νεταρισμένα τα πρόσωπα και αντικείμενα στο κάδρο ονομάζεται βάθος πεδίου, με το 1/3 του να καταλαμβάνει την περιοχή ανάμεσα στο σημείο που έχουμε εστιάσει και την κάμερα, και τα 2/3 του να καταλαμβάνουν την έκταση πίσω από το σημείο εστίασης.
Το βάθος πεδίου κυμαίνεται, ανάλογα με το πόσο κοντά ή μακριά στον φακό εστιάζουμε, πόσο ευρυγώνιος ή τηλεφακός είναι ο φακός μας και πόσο ανοιχτό ή κλειστό είναι το διάφραγμα που χρησιμοποιούμε.
Όταν εστιάζουμε μακριά από την κάμερα με ευρυγώνιο φακό και κλειστό διάφραγμα, το βάθος πεδίου εκτείνεται μέχρι το άπειρο.
Όταν όμως εστιάζουμε κοντά στην κάμερα με τηλεφακό και ανοιχτό διάφραγμα, το βάθος πεδίου είναι ρηχό, με αποτέλεσμα όλα όσα βρίσκονται μπροστά ή πίσω του να εμφανίζονται θολά.
Εστιακή απόσταση: από τον ευρυγώνιο στον τηλεφακό.
Όσο πιο κοντά στην κάμερα εστιάζει ο φακός τόσο πιο ρηχό είναι το βάθος πεδίου.
3.4. Συμπληρωματικές συμβουλές (tips)
Αποφύγετε να τραβήξετε πλάνα με πολύ υψηλή αντίθεση, καθώς το εύρος (dynamic range) του αισθητήρα μιας κάμερας είναι περιορισμένο (συνήθως γύρω στα 9-12 stops διαφορά από το σκοτεινότερο στο φωτεινότερο σημείο της εικόνας).
Έχετε υπόψη σας ότι το φωτόμετρο της κάμερας υπολογίζει την έκθεση με βάση έναν μέσο όρο φωτεινότητας της εικόνας σας, που σημαίνει ότι αν τραβάτε ένα πρόσωπο με κόντρα φως (backlight) θα βγει υπερβολικά σκούρο επειδή η κάμερα θα σκοτεινιάσει όλη την εικόνα για να μην «καίγεται» ο ουρανός στο φόντο.
Εφόσον η κάμερα σας έχει την επιλογή να ρυθμίσετε την έκθεση χειροκίνητα (manually), προτιμήστε το για να έχετε καλύτερο έλεγχο της εικόνας σας. Αυτό βέβαια προσθέτει έναν βαθμό δυσκολίας στο γύρισμα σας.
Το ίδιο ισχύει για την αυτόματη εστίαση (autofocus), που μπορεί να χάνεται και να επανέρχεται σε ένα πλάνο με κίνηση, ή -ακόμα χειρότερα- να εστιάζει στο φόντο ή κάπου αλλού στο κάδρο σας, αφήνοντας το θέμα σας φλου.